Expositie van religieus erfgoed uit collectie KZGW in ZB Middelburg

In de ZB in Middelburg is 26 november een expositie van religieus erfgoed ‘Geloof zonder Dak’ van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen (KZGW) geopend. Daarna was er een lezing door Peter Zwemer van Erfgoed Zeeland over de toekomst van kerkgebouwen in Zeeland.

Voorzitter van Peter van Druenen opende de expositie, alweer de derde van het KZGW dit jaar. Er zijn onder meer afbeeldingen, Bijbels, delen van glas-in-loodramen, beeldjes en voorwerpen als pelgrimsinsignes en collectebakjes te zien. De collectie is in de loop van de 250 jaar dat het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen (KZGW) bestaat verzameld. Vaak zijn ze afkomstig uit erfenissen, of lagen ze al lange tijd bij mensen thuis en werden ze op bepaald moment aan het KZGW overgedragen.

Toekomst kerken

Peter Zwemer van Erfgoed Zeeland hield een korte lezing getiteld ‘Dak zonder Geloof’, over de toekomst van kerkgebouwen in Zeeland. Erfgoed Zeeland heeft contact gezocht met de eigenaren van de 382 kerkgebouwen in heel Zeeland, om in kaart te brengen hoe religieus erfgoed een duurzaam toekomstperspectief kan worden geboden. Voor alle 13 Zeeuwse gemeenten wordt een kerkenvisie ontwikkeld. Op Sluis en Middelburg na zijn die gereed. Uitkomst is ook dat kerkeigenaren beter de weg weten te vinden naar subsidiepotjes en ook de contacten met de gemeenten zijn verbeterd.

Bedreigd

Van de 382 kerkgebouwen in de provincie worden er nog 252 voor religieuze doelen gebruikt. Een flink deel van de kerken, voor zover ze nog niet voor andere doeleinden worden gebruikt, wordt vanwege vergrijzing en ontkerkelijking met sluiting bedreigd. Dat speelt vooral bij Rooms Katholieke kerken en kerken die van de PKN zijn, vertelde Zwemer. Jongere kerkgenootschappen en de orthodoxe gezindten zien vaak nog verjonging en groei. In de gemeente Tholen bijvoorbeeld worden op één na alle kerkgebouwen nog religieus gebruikt. In Yerseke heeft de Gereformeerde Gemeente juist weer een grote nieuwe kerk gebouwd.

Geschiedenis

Zwemer vertelde daarnaast over de geschiedenis van religieuze gebouwen, beginnend bij de Nehalenniatempel bij Colijnsplaat. In de loop der eeuwen zijn veel kerkgebouwen en kapellen in Zeeland verdwenen door oorlogen, overstromingen, de Beeldenstorm, branden en andere ontwikkelingen. Het kwam vaak voor dat loodgieters per ongeluk brand veroorzaakten als ze aan een kerkdak werkten. Tal van andere kerken in de delta verdwenen door stormvloeden onder water, waarna soms alleen de kerktoren nog zichtbaar bleef.

Noordmonsterkerk

Op allerlei plekken in Zeeland zijn nog restanten van het religieus erfgoed zichtbaar, waaronder ook synagogen en schuilkerken van het Rooms-Katholieke deel van de bevolking. Die mochten lange tijd hun kerkdiensten niet houden. In het Zeeuws-Vlaamse Zuiddorpe staan nog de muren van een schuilkerk, slechts bijeen gehouden door klimop.

Maar er is ook veel verdwenen. De middeleeuwse Noordmonsterkerk in Middelburg werd afgebroken in 1834, toen het slecht ging met de economie en de enorme kerk hopeloos in verval was geraakt. Nu staan er huizen en de later gebouwde Hofpleinkerk.

De expositie ‘Geloof zonder dak’ is nog te zien tot en met 25 januari.

Foto: Peter Urbanus